Dopiski do historii Balcarzowic i Sieroniowic.
Na łamach
„Strzelca” nie
pisano do tej pory o
przeszłości dwóch
wsi gminy Ujazd:
Balcarzowice i
Sieroniowice. O
początkach tych wsi
i ich dziejach aż do
końca XVII w. nic
nie było wiadomo. Tu trochę nowych ustaleń dt. historii
tych wsi.
Aż do końca XIII w. obszar pomiędzy Strzelcami i
Toszkiem to było bezludzie. Dopiero gdy dla księcia
Alberta wydzielono księstwo strzeleckie (1323) pojawiają
się informacje o nowych wsiach. I tak, w dokumencie z
20.09.1342 r. książę strzelecki Albert wystawia dokument
dt. Bogussija de Sironowitz (Bogusz z Sieroniowic) i
Iaczko de Walcerzowicz (Jacek z Walcerzowic). Z tego
samego dokumentu dowiadujemy się o istnieniu obydwu
sąsiednich wsi. Wsie powstały pewnie wcześniej, ale były
tak małe, że nie uznawano je za osady. Aż do XV w. nic
nie wiadomo o właścicielach Sieroniowic. Trochę więcej
można znaleźć o właścicielach Balcarzowic zwanych do
połowy XVII w. Walcerzowicami.
W XVI w. właścicielami Walcerzowic byli Walcerzowscy
i od nich wieś miała nazwę. Wg. Bartosza Paprockiego ok.
1600 r. pieczętowali się oni herbem Kornicz – krzyż św.
Andrzeja na podium. W XV w. byli „de Walcerowic”, ale czy
to ten sam ród to niejasne. 6.10.1438 r. w Toszku Mikosz
de Walcerowic potwierdził zawarcie umowy pomiędzy
książętami oświęcimskimi a królem Polski w sprawie
uznania królewicza Kazimierza Jagiellończyka za króla
Czech. Na jego pieczęci herbowej widnieją 4 lilie i ponad
nimi grot strzały. Jeżeli to ten sam ród Walcerzowskich
to w XVI w. musieli zmienić herb albo jest to nieznana
odmiana herbu Kornicz. W spisie szlachty toszeckiej z
26.04.1472 r. wymieniony jest Niklas de Walczersdorf a w
dokumencie z 1463 r. jest Ondrzey Philna z Walterzowicz i
„pani z Walterzowic”.
Następne wiadomości o Walcerzowskich są dopiero z
końca XVI w. Wtedy byli oni także właścicielami
Herby rodów balcarzowickich do końca XVII wieku. Od lewej:
Mikosza de Walcerowic z 1438, Walcerzowskich XVI i XVII wiek,
Gosickich, Śliwców i Laryszów.
Sieroniowic. Któraś z córek Walcerzowskiego otrzymała w
wianie połowę Sieroniowic. Może była to Walcerzowska,
która wyszła za mąż za Jerzego Biberstein von Bogisko na
Chechle. Już wcześniej Walcerzowscy musieli założyć w
Sieroniowicach folwark z dworem i powstała nowa część
wsi. Dzisiaj to część Sieroniowic po zachodniej stronie
DK 88. Do 1930 r. były to Sieroniowice Małe albo
Schironowitz von Posadowsky. Przed 1688 r. w połowie
drogi między Sieroniowicami Małymi i Brzeziną powstał
folwark Grzeboszowice a w XIX w. działał tam kamieniołom.
Ok. 1700 r. właścicielką Sieroniowic Małych była
Elisabeth Bawor von Obsdorf, żona Karla Nikolausa von
Kalinowski. 7.03.1722 r. kupił za 6 000 florenów i 100
fl. kluczowego Sieroniowice Małe Andreas von Wehner z
Błotnicy. W 1726 r. dokupił Nogowczyce i te dobra
Nogowczyce – Sieroniowice Małe były stamtąd zarządzane
przez dzierżawcę albo zarządcę. Do 1784 r. wsie były
własnością von Wehner a od tego roku do 1850 r. von
Posadowski – Wehner. Od 1850 r. byli oni właścicielami
folwarków i pól w Nogowczycach i w Grzeboszowicach. W
1930 r. folwark w Nogowczycach został rozparcelowany a w
Grzeboszowicach pozostał ich własnością do stycznia 1945
r. W 1930 r. Schironiowitz von Posadowsky połączyły się z
Schironowitz von Renard i utworzyły wieś Schironowitz.
Sieroniowice Wielkie w 1463 r. były własnością
Bogussa z Syronowicz (chyba wnuk Bogusz z 1342) a potem
Walcerowskich do 1538 r. Wtedy to ostatni znany męski
przedstawiciel rodu Jakub Walcerzowski (żona miała na
imię Katarzyna) sprzedał Sieroniowice i wyprowadził się
do Opola, gdzie kupił dom na rynku i zagrodę przed Bramą
Bytomską. W 1569 r. sprzedał zagrodę. Dalsze jego losy są
nieznane. Kto kupił Sieroniowice Wielkie to nie
wiadomo. Od tej pory aż do końca XVII wieku chyba często
zmieniali się właściciele tej połówki wsi. W 1695 r.
właścicielem był hrabia Karl Samuel Colonna de Fels ze
Strzelec i od tej pory Sieroniowice Wielkie były częścią
dóbr strzeleckich. W 1815 r. odziedziczył je Andreas
Maria von Renard i Sieroniowice przemianowano na
”Schironowitz von Renard”. W 1825 r. Renard założył, przy
drodze do Nogowczyc, kolonię „Schroll”. Wieś pozostała
jego własnością do 1850 r., ale nazwę pozostawiono do
połączenia obydwu wsi w 1930 r.
W II poł. XVI w. Balcarzowice odziedziczyła Dorota
Walcerzowska z Walcerzowic. Dorota wyszła za mąż za
Melchiora Gosickiego z Goszczyc herbu Jastrzębiec
(nazwisko też w formie - Goszczycki z Goszczyc). Mieli 4
dzieci - Mikołaj, Joanna, Walenty i Adam. Najmłodszy syn
Adam Gosicki (zm. przed 1625) na Balcarzowicach ożenił
się z Ewą Dluhomil z Bierawy (zm.1626, zachował się jej
testament z 1625 r.), córką Kaspara Dluhomila z Bierawy
na Ujeździe. Mieli oni 2 synów: Kaspara i Jerzego, i 2
córki: Ewę i Annę. Kaspar i Jerzy przejęli Walcerzowice w
1625 r. Jerzy miał potem Sieraków Śląski koło Lublińca,
który zabrali Gosiccy w 1627 r. Samborowi Kosickiemu z
Zakrzowa na Łagiewnikach za długi. W Walcerzowicach
pozostał Kaspar, ale o nim nic nie wiadomo. Żył jeszcze
w 1648 r. Kaspar Gosicki chyba nie miał dzieci i
Walcerzowice sprzedano Śliwcom z Centawy.
W 1625 r. właścicielem sąsiedniego Kotulina był
Krzysztof Larysz z Naczęsławic. Jego syn Jan Fryderyk von
Larisch pan na Kujawach i Centawie (chyba miał ½ Centawy)
poślubił Annę Gosicką córkę Achatia Gosickiego na
Goslawicach syna Walentego Gosickiego. Syn Anny
Gosickiej Johann Franz von Matha Larisch z Ligoty i
Karwiny pan na Kujawach 07.08.1687 r. ożenił się z Dorotą
Barbarą Śliwcową ze Śliwiec dziedziczką państwa
centawskiego (Centawa, Błotnica, Olszowa, Płużnica,
Warmątowice i Balcarzowice) i po jej śmierci w 1689 r.
odziedziczył te dobra. Sprzedał je za 36 000 guldenów
12.04.1706 r. Andreasowi Wehner (od 11.1706 von Wehner).
Ten w 1722 r. dokupił Sieroniowice Małe z Grzeboszowicami
i w 1726 r. Nogowczyce. Odtąd (1706 r.) do 1850 r.
Balcarzowice pozostawały własnością rodu von Wehner a od
1784 r. von Posadowski – Wehner. Do 1930 r. posiadali oni
folwark w Balcarzowicach, który został wtedy
rozparcelowany.
W czasach gdy właścicielami wsi byli Śliwcowie z
Centawy, czyli od połowy XVII wieku nastąpiła zmiana
pisowni nazwy wsi. Zamiast „Walcerzowice” pisano
„Balcarzowice”. Pewnie jakiś pisarz urzędowy postawił
literę W na sztorc „3” i tą odczytano jako B. Najstarsze
znane zapisy nazwy „Balcarzowice” zostały zamieszczone w
protokołach wizytacyjnych parafii Kotulin w 1679 r. i w
1688 r.
Oprac. Christoph Sottor
